خانه‌هايي كه اگر ساكنان اصلي‌اش آنها را تنها نگذاشته باشند و حياط و دالان و بيروني و اندروني‌‌شان به محل امني براي زشتي‌ها تبديل نشده باشد، بازهم ظاهرشان خسته و رنجور است و نفس‌هايشان سنگين...
صحن علني مجلس شوراي اسلامي به‌زودي شاهد بررسي «طرح حمايت از احيا و مرمت بافت‌هاي فرهنگي و تاريخي و توانمندسازي ساكنان و مالكان آنها» خواهد بود؛ طرحي كه با همكاري نمايندگان مجلس، سازمان نوسازي شهرداري تهران به نمايندگي از كلانشهرها و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آماده شده تا تلاش كند ناخوشي‌هاي اين روزهاي بافت تاريخي شهرها را بهبود بخشد. نمايندگان مجلس و مسئولان اين سازمان‌ها اميدوارند با تصويب اين طرح، اتفاق خجسته‌اي درخصوص نوسازي بافت‌هاي تاريخي و در عين حال حفظ هويت آنها رخ دهد.
- فرسودگي در شأن بافت‌هاي تاريخي نيست
طبق قانون اساسنامه سازمان ميراث فرهنگي كشور، بناها و بافت‌هاي تاريخي كه در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده‌اند ضمن رعايت حقوق مالكانه، تحت نظارت و مراقبت اين سازمان قرار گرفته و هراقدامي كه منجر به تخريب يا تغيير هويت آنها شود ممنوع بوده و فرد خاطي، مجرم تلقي خواهد شد. مالكاني كه بناي آنها در محدوده بافت تاريخي قرار گرفته به‌دليل همين محدوديتها رغبتي به احيا و نوسازي ملك خود ندارند و به عقيده مسئولان شهري اين يكي ازمهم‌ترين مواردي است كه منجر به خروج ساكنان ازمناطق تاريخي و مهاجرت آنها به ديگر مناطق شده كه درنتيجه، هم هويت و قدمت بافت تاريخي با بحران مواجه مي‌شود و هم اين محدوده به يكي از كانون‌هاي آسيب‌هاي اجتماعي تبديل خواهد شد. محدوديت‌هاي ايجاد شده از سوي سازمان ميراث فرهنگي نيز باهدف حفظ و ماندگاري هويت تاريخي، معماري و فرهنگي اعمال مي‌شود تا پيشينه كهن و ارزشمندي كه با عبوراز سال‌ها و قرن‌‌ها به امروز رسيده، مستدام بماند.
يكي از اين محدوديتها به ارتفاع و تعداد طبقات بناهايي مربوط مي‌شود كه درمحدوده بافت و در مجاورت يك اثر تاريخي قرار گرفته باشد. به‌عنوان مثال ساكنان محله امامزاده يحيي(ع) به‌دليل قرار گرفتن اين بقعه تاريخي درمحل‌شان، اجازه ساخت بناي بيش از 2طبقه را ندارند تا خط آسمان بقعه امامزاده، توسط ساختمان‌هاي اطراف مخدوش نشود. معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اما معتقد است آنچه موجب خالي شدن جمعيت از بافت‌هاي تاريخي شده محدوديت‌هاي ميراثي نيست بلكه توسعه نامتناسب خدمات زيربنايي شهر وعدم‌بهره‌مندي اين محدوده‌ها از اين نوع امكانات است كه منجر به مهاجرت ساكنان بافت‌هاي تاريخي به ديگر مناطق مي‌شود. محمدحسن طالبيان در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: «به‌دليل مهاجرت، لايه‌هاي جمعيتي اين مناطق به مرور تغيير كرده و ساكنان جديد نيز تعلق خاطري به حفظ بناي تاريخي ندارند و به همين‌خاطر بنا به مرور دچار تخريب مي‌شود.» با وجود نگاه‌هاي متفاوت، سازمان نوسازي شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي اكنون در كنار هم قرار گرفته‌اند تا وضعيت نوسازي در بافت‌هاي تاريخي را بهبود بخشند؛ وضعيتي كه به گفته مديرعامل نوسازي شهرداري تهران با قوانين فعلي به جايي نخواهد رسيد.عبادالله فتح‌اللهي در گفت‌وگو با همشهري ضمن تأكيد بر اينكه شهر موجودي يكپارچه است و مجموعه تاريخي و غيرتاريخي آن با هم عمل كرده و نمي‌توان آن را به‌صورت جزيره‌اي اداره كرد خاطرنشان ساخت: «سازوكارهاي لازم براي تشويق ذي نفعان و مالكان بناهاي تاريخي به نوسازي آنها وجود ندارد و هم‌اكنون اين طرح تلاش مي‌كند انگيزه لازم براي نوسازي اين املاك را با همكاري دستگاه‌هاي مسئول ايجاد كند.»
- طرح حمايت بافت تاريخي خلأ‌هاي موجود را رفع مي‌كند
حق انتقال توسعه با توجه به طرح تفصيلي و جامع شهرها، بيمه كردن بنا، ايجاد كاربري متناسب، حمايت مالي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، توزيع متناسب خدمات زيربنايي، ارائه تسهيلات ورود و به كارگيري خودروهاي امدادي متناسب با معابر بافت‌هاي تاريخي، فراهم كردن شرايط مناسب براي حضور بخش خصوصي و بانك‌ها در احياي بافت‌هاي تاريخي، تعيين تكليف وضعيت بافت تاريخي، اجازه ايجاد شهرداري ويژه بافت تاريخي و... ازجمله مواردي است كه دراين طرح به آن اشاره شده است. جعفر قادري، نماينده مجلس شوراي اسلامي و پيشنهاد‌دهنده اوليه اين طرح به همشهري گفت: «با ارائه اين طرح اميدواريم بتوانيم اين بخش از شهرها را به نقاط پرتردد و
پر رونق تبديل كنيم و با موضوعاتي مانند حق انتقال توسعه، امكان جبران تراكم را در جاي ديگري از شهر و البته با توجه به طرح‌هاي جامع و تفصيلي مهيا كنيم.»
مسئله كسب درآمد و ايجاد كاربري متناسب در بافت‌هاي تاريخي ازديگر موارد قابل توجه در اين طرح است تا بناهاي تاريخي با كاربري‌هايي همچون هتل، موزه، فرهنگسرا، رستوران و... ادامه حيات دهند اقدامي كه در خانه‌هاي تاريخي برخي شهرها انجام‌شده و اين بناها را زنده و پابرجا نگه‌داشته و به گفته مديرعامل سازمان نوسازي با اين اقدام هم ميراث داري اين بناهاي ارزشمند انجام خواهد شد و هم ارزش اقتصادي‌شان محفوظ خواهد ماند.
معاون سازمان ميراث فرهنگي نيز بر اين موضوع تأكيد مي‌كند كه اگر عزم همه جانبه‌اي كه اكنون ميان شهرداري، مجلس و ميراث فرهنگي شكل گرفته ادامه يابد به سطح قابل‌قبولي از كيفيت خواهيم رسيد و حتي مي‌توان اين نقاط تاريخي مرمت يافته را به‌عنوان محل سكونت چهره‌هاي شناخته شده انتخاب كرد. ايجاد يك مديريت منسجم و هماهنگ در شهر نيز ازجمله پيشنهادهاي سازمان نوسازي شهرداري تهران است كه به گفته فتح‌اللهي مديرعامل اين سازمان لازم است محدوديت‌هاي ميراث فرهنگي كه در بافت تاريخي تعيين مي‌شود به تصويب كميسيون ماده 5نيز برسد تا مديريت شهري مسئوليت اين مصوبه و تبعات مثبت و منفي آن را براي شهروندان درنظر بگيرد. جعفر قادري، رئيس كميسيون مشترك بررسي طرح مذكور در مجلس نيز با اشاره به‌وجود تفاوت و اختلاف در برخي موارد مطرح شده درخصوص اين طرح بر پيش بردن كار بر بستر اشتراكات و نگاه مشترك سازمان‌هاي مربوط تأكيد كرد و گفت به ميراث فرهنگي پيشنهاد شده تا ابهامات موجود در مورد برخي موارد قانوني خود را برداشته و آنها را كه نيازمند اصلاح است، مورد تجديد نظر قرار دهد.
1- بيشترين و مهم‌ترين بافت تاريخي تهران در منطقه 12قرار گرفته است. اين منطقه 1600هكتار وسعت دارد كه 410هكتار آن بافت تاريخي است و محله‌هاي بازار، امامزاده يحيي، ارگ، پامنار و سنگلج را در خود جاي داده است. 593هكتار از محدوده منطقه 12نيز بافت فرسوده مصوب است كه 54درصد آن، معادل 324هكتار، از گونه بافت تاريخي است.
2- منطقه12 در ميان 22منطقه تهران، با 37درصد مساحت فرسوده رتبه دوم از نظر فرسودگي را دارد. فرسودگي از نظر تعداد پلاك‌ها با 56.1درصد، بازهم رتبه دوم را براي اين منطقه تهران رقم زده است. اما با وجود اين، منطقه 12با 22.6درصد نوسازي، رتبه پانزدهم نوسازي بافت فرسوده را درميان مناطق تهران به‌خود اختصاص داده است.
3- بيشترين فرسودگي با 66.9درصد از مساحت كل، متعلق به محله امامزاده يحيي است. سنگلج با 66.1درصد، تختي با 65.8درصد، بازار با 64.3درصد و هرندي با 47.4درصد به‌ترتيب در رده دوم تا پنجم محلات فرسوده منطقه 12قرارگرفته‌اند كه 3مورد از اين محلات يعني امامزاده يحيي، سنگلج و بازار در زمره بافت تاريخي منطقه قرار دارند.
4- از ابتداي سال 80تا پايان سال 93محدوده بازار با 6.7درصد، كمترين ميزان نوسازي را در منطقه 12به‌خود اختصاص داده است.بعد از آن محله ارگ، پامنار با 8.5درصد و محله امامزاده يحيي با 9.3درصد به‌ترتيب رتبه‌هاي دوم و سوم كمترين نوسازي را از آن خود كرده‌اند. اين 3محله، بازهم همان بافت تاريخي منطقه هستند.
5- محله‌هاي دروازه شميران، تختي، كوثر، قيام و آبشار به‌ترتيب بيشترين ميزان نوسازي را به‌خود اختصاص داده‌اند كه خارج از محدوده بافت تاريخي منطقه 12 قرار دارند. محله سنگلج كه بخشي از آن بافت تاريخي محسوب مي‌شود، در رتبه نهم نوسازي ميان 13محله منطقه 12قرار گرفته است. جمعيت اين منطقه تهران نيز از سال 85تا 90حدود 34درصد كاهش داشته است.
نظر شما